W dniu 29 września został wydany wyrok w sprawie C-633/20, w którym Trybunał Sprawiedliwości UE (ETS) stwierdził, że dystrybutor ubezpieczeń w rozumieniu dyrektywy IDD obejmuje osobę prawną, której działalność polega na oferowaniu dobrowolnego członkostwa w ubezpieczeniach grupowych. Powtarza również, że status dystrybutora produktów ubezpieczeniowych nie jest nie do pogodzenia ze statusem ubezpieczającego.
Potwierdzenie przez ETS, że dobrowolne ubezpieczenia grupowe są objęte reżimem IDD, może spowodować istotną zmianę w dystrybucji ubezpieczeń grupowych w UE w niektórych krajach. Prawdopodobnie zostanie to również uwzględnione/wyjaśnione w zmienionej dyrektywie IDD. Zdaniem BIPAR konieczne jest podjęcie szeroko zakrojonej dyskusji, czy obowiązkowe ubezpieczenia grupowe również zostaną uwzględnione w zmienionej dyrektywie IDD.
Sprawa dotyczyła pytania niemieckiego sądu o to, czy ubezpieczający w ramach ubezpieczenia grupowego jest pośrednikiem ubezpieczeniowym podlegającym wymogom IDD. Zgodnie z wnioskiem rzecznika generalnego, ubezpieczający taki jest uznawany za pośrednika ubezpieczeniowego podlegającego wymogom IDD, jeżeli ubezpieczający (i) prowadzi działalność w zakresie dystrybucji ubezpieczeń oraz (ii) otrzymuje wynagrodzenie od ubezpieczonych, w którym to przypadku ubezpieczeni pośrednio opłacają składkę ubezpieczeniową.
Rzecznik generalny wyjaśnił również w swojej opinii, że fakt, iż dany podmiot jest uznawany za „ubezpieczającego” na podstawie krajowych przepisów prawa ubezpieczeniowego, nie wyklucza uznania go za „pośrednika ubezpieczeniowego” podlegającego IDD. W wyroku Trybunał przychylił się w pewnym zakresie do wniosków rzecznika generalnego. Wyrok dostępny jest na razie tylko w języku niemieckim i francuskim (CURIA – Documents (europa.eu) )
Według Trybunału art. 2 ust. 1 pkt 1, 3 i 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 z dnia 20 stycznia 2016 r. w sprawie dystrybucji ubezpieczeń w brzmieniu nadanym dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2018 r. ze zmianami należy interpretować w ten sposób, że: na potrzeby tych przepisów pojęcie „pośrednik ubezpieczeniowy”, a tym samym pojęcie „dystrybutor ubezpieczeń” w rozumieniu tych przepisów, obejmuje osobę prawną, której działalność polega na oferowaniu dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia grupowego zawartego uprzednio przez nią z zakładem ubezpieczeń, za co otrzymuje wynagrodzenie od swoich klientów i co umożliwia klientom skorzystanie ze świadczeń ubezpieczeniowych, w szczególności w razie choroby lub wypadku za granicą.”
Należy zauważyć, że wnioski Trybunału odnoszą się tylko do osoby prawnej, której działalność polega na oferowaniu dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia grupowego, ponieważ odpowiada to sytuacji będącej przedmiotem postępowania głównego, tj. pozwana jest osobą prawną i której działalność polega na dobrowolnym zapisywaniu własnych klientów, w zamian za wynagrodzenie, do umowy ubezpieczenia grupowego zawartej z ubezpieczycielem w celu zapewnienia tym klientom takiej ochrony.
Zdaniem BIPAR, w celu zapewnienia równych szans i ochrony konsumentów, logiczne byłoby również zastosowanie wyroku do osób fizycznych, ponieważ są one objęte definicją pośrednika ubezpieczeniowego zawartą w dyrektywie IDD. Rozróżnienie „dobrowolny” versus „obowiązkowy” jest rozróżnieniem bardziej jednoznacznym, które będzie wymagało dalszej interpretacji. Sprawia ono, że wyrok jest „węższy” niż opinia Rzecznika Generalnego.
Trybunał zwrócił szczególną uwagę na kwestię wynagrodzenia. Stwierdził, że kryterium wynagrodzenia należy uznać za spełnione, gdy każdy klient osoby prawnej, która zawarła umowę ubezpieczenia grupowego z zakładem ubezpieczeń i która w związku z tym opłaca na jego rzecz składki ubezpieczeniowe, powoduje powstanie płatności na rzecz tej osoby prawnej. W cytowanej sprawie perspektywa wynagrodzenia stanowi dla osoby prawnej własny interes gospodarczy, który jest odrębny od interesu jej członków w uzyskaniu ochrony ubezpieczeniowej. Uwzględniając szerokie pojęcie wynagrodzenia w IDD, nie ma znaczenia, że za każdym razem, gdy członek przystępuje do umowy ubezpieczenia grupowego, płatność jest dokonywana na rzecz osoby prawnej, która zawarła tę umowę z zakładem ubezpieczeń, przez członków w zamian za prawa do świadczeń ubezpieczeniowych przyznane im przez osobę prawną, a nie przez ubezpieczyciela w formie np. prowizji.
W odniesieniu do pojęcia pośrednika Trybunał stwierdził, że należy na nie patrzeć szerzej niż tylko przez pryzmat definicji pośrednika czy dystrybutora, ale należy wziąć pod uwagę kontekst i cele przepisów. Trybunał odnosi się także do szerszych czynności pośrednictwa (nie tylko czynności prowadzących do zawarcia umowy, ale także prac przygotowawczych). ETS odniósł się przy tym do wcześniejszego wyroku szwedzkiego, C-542/16, EU:C:2018:369, w którym wskazano, że czynności pośrednictwa są szerokie i obejmują w szczególności nie tylko oferowanie i proponowanie umów ubezpieczenia, ale także inne prace przygotowawcze do zawarcia takich umów, przy czym charakter tych prac przygotowawczych nie jest w żaden sposób ograniczony.
Trybunał także dodał, że nie jest również istotne, czy osoba prawna sama jest, jako ubezpieczający, stroną umowy ubezpieczenia grupowego, do której chce nakłonić swoich klientów. W istocie, tak jak funkcja dystrybutora ubezpieczeń nie jest sprzeczna z funkcją ubezpieczyciela, tak funkcja pośrednika ubezpieczeniowego, a więc dystrybutora ubezpieczeń, nie jest sprzeczna z funkcją ubezpieczającego.
Wcześniejsze orzeczenia o ubezpieczeniach grupowych
Interesujące jest, że w dzisiejszym orzeczeniu C-633/20 (oraz w opinii AG) nawiązano do wcześniejszych spraw połączonych ETS C-143/20 i C-213/20 (24 lutego 2022 r.), w których ETS wyjaśnił zakres obowiązku ujawniania informacji przedumownych dotyczących umów grupowego ubezpieczenia na życie „unit-linked” dla ubezpieczycieli i ubezpieczających (działających jako pośrednicy). Stwierdził również, że ubezpieczający zbiorowy w umowie grupowego ubezpieczenia na życie typu unit-linked kwalifikuje się jako pośrednik ubezpieczeniowy. Oznacza to, że ubezpieczający zbiorowy jest zasadniczo podmiotem regulowanym podlegającym wymogom regulacyjnym IMD, a w szczególności obowiązkowym wymogom ujawniania informacji przed zawarciem umowy. Trybunał stwierdził również, że pojęcie ubezpieczającego nie ogranicza się do osoby, która zawiera umowę ubezpieczenia z ubezpieczycielem, ale może odnosić się również do osoby korzystającej ze zbiorowej polisy grupowej, a zatem z ochronnych przepisów dyrektyw UE.